ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ

Το 1878, με τη Σύμβαση της Χαλέπας, η Πύλη αναγκάζεται να παραχωρήσει στην Κρήτη ημιαυτόνομο πολίτευμα. Ο Γενικός Διοικητής διορίζεται από τον Σουλτάνο, αλλά η Γενική των Κρητών Συνέλευση εκλέγεται. Στη Συνέλευση διαμορφώθηκαν δύο πολιτικοί σχηματισμοί: οι Συντηρητικοί και οι Φιλελεύθεροι ή, επί το λαϊκότερον, "οι Καραβανάδες" και οι "Ξυπόλυτοι". Την άνοιξη του 1889 ο εικοσιπενταετής δικηγόρος Ελευθέριος Βενιζέλος εκλέγεται πληρεξούσιος με τους Φιλελεύθερους που κέρδισαν τις εκλογές. Στις συνεδριάσεις απέδειξε αθρόα τη δύναμη της ρητορικής του αγχίνοιας. Όμως οι Συντηρητικοί, εξοργισμένοι από την ήττα, προχώρησαν σε ένα άωρο επαναστατικό κίνημα, το οποίον και κατεστάλη. Ο Ελευθέριος, που αν και διαφωνούσε στάθηκε αλληλέγγυος προς τους επαναστάτες, για να μη συλληφθεί κατέφυγε στην Αθήνα, όπου καταταλαιπωρήθηκε από το δριμύ ψύχος, την αβεβαιότητα και το μαράζι του έρωτα - η μνηστή του Μαρία Ελευθερίου είχε παραμείνει στα Χανιά. Στην αλληλογραφία των μνηστευμένων καταγράφονται φύρδην μίγδην πολιτικές εκτιμήσεις, αισθήματα παφλάζοντα, αναπολήσεις, σχέδια για το κοινό μέλλον, προβλήματα της καθημερινότητας - εν ολίγοις τα δημόσια και τα ιδιωτικά. Στην εκτενή "Εισαγωγή" του Μ. Ζ. Κοπιδάκη σχολιάζονται οι πτυχές του Κρητικού Ζητήματος, η αλληλουχία των γεγονότων, η επανάκαμψη του ισλαμικού φανατισμού και η αποτυχία της οθωμανοποίησης των χριστιανών. Κάπως αναλυτικότερα διερευνώνται η "άχαρις διαμονή" στην Αθήνα, η επίπονη ενασχόληση του Ελευθέριου με την εκμάθηση της Γαλλικής, και οι προσωπικότητες του "αισθηματία" πολιτικού και της συμπονετικής Μαρίας.