Το ημερολόγιο ενός τρελού είναι γραμμένο σε μορφή ημερολογίου. Η ιστορία επικεντρώνεται στη ζωή ενός δημοσίου υπαλλήλου κατά την εποχή της βασιλείας του Νικολάου Α΄ και παρουσιάζει τη βύθιση του πρωταγωνιστή στην τρέλα. Είναι ταυτόχρονα μία κοινωνική σάτιρα, μία ιστορία ανεκπλήρωτου έρωτα και μία προσεκτική μελέτη των φαινομένων που παρουσιάζονται σε ένα ταραγμένο μυαλό. Το παλτό αφηγείται την ιστορία ενός καταπιεσμένου δημοσίου υπαλλήλου, του οποίου η ζωή αλλάζει με την απόκτηση ενός καινούργιου παλτού. Επίσης μία κοινωνική σάτιρα, αλλά και μία μελέτη της ανθρώπινης κατάστασης γραμμένη με συμπόνια, απλότητα και χιούμορ. Και όλα αυτά συνδυασμένα με μία πινελιά υπερφυσικού μέσω της πρωτοποριακής γραφής του Γκόγκολ. Ο Γκόγκολ είναι ένας κατ’ αρχήν σατιρικός συγγραφέας, ο οποίος μολονότι κάποιες φορές κάνει τον αναγνώστη του να γελάσει, αφήνει επίσης στο μυαλό του ένα αίσθημα πικρίας ή και αγανάκτησης